हळद लागवड तंत्रज्ञान
*हवामानः-* हळदीचे पिकास साधारणपणे उष्ण व कोरडे हवामान चांगले मानवते. वाढीच्या काळात ३० अंश सेंग्रे व समशितोष्ण हवामान मानवते. नोव्हेंबर ते जानेवारी या काळात जास्त थंड हवामान असल्यास गड्डा चांगला पोसतो. परंतु ११ अंश सेंग्रे तापमान किंवा त्यापेक्षा कमी तापमानात पिकाची वाढ खुंटते. एप्रिल ते मे महिन्यातील ३० ते ३५ अंश सेंग्रे तापमान हळदीच्या उगवणीसाठी अनुकुल असेत तर पीकाच्या वाढीसाठी गरम व दमट हवामान अनुकुल असते. हळदीचे कंद भरण्यासाठी हिवाळी थंड हवा उपयुक्त ठरते. थंडीमुळे पिकाची होणारी कायीक वाढ किंवा पालेवाढ थांबते कंदाची वाढ सुरू होते. कोरडी व थंड हवा कंद पोसण्सास अनुकुल असते.
समुद्र सपाटीपासून १५०० मीटर उंचीपर्यंतच्या सर्व प्रदेशात हळद चांगली येवू शकते. महाराष्ट्रात साधारणपणे सर्व भागात हळदीचे पिक चांगले येवू शकते. ज्या भागात ऊसाचे क्षेत्र जास्त आहे किंवा ओलीताखालील क्षेत्र जास्त आहे त्या भागात हवेतील दमटपणा थोडा वाढतो व दमटपणा हळद पिकास अनुकूल असाच असतो. हळदीची लागवड जेथे फारशी केली जात नाही तेथे कंदमाशी सारख्या कीडींचा प्रादुर्भाव फारसा आढळत नाही.
*जमीनः-* पाणी साचून राहणा-या जमिनीत किंवा कमी निच-याच्या जमिनीत कंद नासणे हा रोग मोठ्या प्रमाणावर होतो. त्यामुळे क्षारयुक्त, पाणथळ, चिबड व कमी निच-याच्या व कडक होणा-या जमिनीत हळद चांगली येत नाही म्हणून अशा जमिनी टाळाव्यात. मध्यम काळी, भुसभुशीत, पीकाचे उत्तम पोषण होईल अशी कसदार गाळाची जमीन निवडावी. अशा जमिनीत हरळी, कुंदा, लव्हाळा यासारखी बहुवर्षिक तणे नसावीत.
रासायनिकदृष्ट्या विम्ल जमिनीत हळदीचे पीक येत नाही. मात्र जमिनीचा आम्ल-विम्ल निर्देशांक ७ ते ८ असल्यास अशा जमिनीत हळदीचे पीक उत्तम येते. चुनखडीयुक्त जमिनीतही हळदीचे पीक वाढते परंतु पिकावर सतत पिवळसरपणा राहतो व सुक्ष्म अन्नद्रव्यांची कमतरता जाणवत राहते. जास्त पावसाच्या भागातील तांबड्या जमिनी हळदीसाठी चांगल्या असतात. कारण त्या मऊ, भुसभुशीत व निच-याच्या असतात. अशा जमिनीत पाणी व खत व्यवस्थापन चांगले होणे आवश्यक असते. भारी काळ्या जमिनीची पाणीधारणशक्ती जास्त असून निचराशक्ती अगदीच कमी असते. त्यामुळे हळदीचे पीक त्यामध्ये चांगले येत नाही.
*पीकाची फेरपालटः-* एकाच जमिनीत हळदीचे पिकानंतर त्यावर हळद लागवड टाळावी. कारण हळदीचे पीकावर पडलेल्या रोगांची बीजे व कीडींचे कोष जमिनीत सुप्तावस्थेत असतात. त्यामुळे दुस-या वर्षी तेथील हळद पिकावर कीड-रोगांचा मोठ्या प्रमाणावर प्रादुर्भाव होतो. म्हणून हळदीच्या पिकानंतर कांदा, भुईमूग, हरभरा, सोयाबीन, ऊस यासारखी पिके घ्यावीत. टोमॅटो, वांगी, मिरची, तंबाखू, बटाटा या पिकानंतर हळद लागवड करू नये. कारण या पीकांवर येणारे सर्व जमिनीतून उद्भवणारे रोग हळद पिकावर येतात
*पूर्व मशागतः-* पुर्वीचे पीक काढल्यानंतर हळदीच्या लागवडीसाठी निवडलेल्या जमिनीची १८ ते २२ सेंमी खोल नांगरणी करानी. पहिली नांगरणी मार्चच्या मध्यात किंवा त्या अगोदर करावी व त्यानंतर १५ दिवसांनी जमीन चांगली तापल्यानंतर दुसरी नांगरणी पहिल्या नांगरणीच्या आडवी करावी व वखराच्या पाळ्या देवून ढेकळे फोडून जमीन भुसभुशीत करावी. शेवटच्या वखराच्या पाळीपूर्वी एकरी २० ते ३० बैलगाडी किंवा १५ ते २० टन चांगले कुजलेले शेणखत किंवा कंपोस्ट टाकावे. जमिनीत बारमाही तणे जसे हरळी, लव्हाळा इ. असल्यास ती वखरणीसोबतच वेचून घ्यावीत.
/
*लागवडीची वेळः-* साधारणपणे हळदीची लागवड एप्रिलच्या शेवटी व मे महिन्याच्या पहिल्या आठवड्यापासून जून महिन्याचे मध्यापर्यंत केली जाते. मे-जून मध्ये लागवड केलेले हळदीचे पीक जानेवारी-फेब्रुवारीपर्यंत काढणीस तयार होते. हळद लागवड १५ जून पेक्षा उशीरा झाल्यास उत्पादनात घट येते.
*लागवडः-*
*सरी वरंबा पद्धतः-* ही एक पारंपारिक लागवड पद्धत आहे. यामध्ये सर्वप्रथम ७५ ते ९० सेंमी अंतरावर स-या पाडाव्यात. त्यानंतर रानबांधणी करून ४.५ ते ६ मीटर लांब असे वाफे बांधून घ्यावेत. वरंब्यावर अर्ध्या उंचीवर दोन्ही बाजूस ३० सेंमी अंतरावर खुरप्याने ८ ते १० सेंमी खोल खड्डे खोदून प्रत्येक खड्ड्यात एक जेठा गड्डा ठेवून मातीने झाकून घ्यावा. एकरी ९ ते १० क्विंटल बेणे लागवडीसाठी लागते.
*गादीवाफे किंवा बेड पद्धतः-* गादीवाफे किंवा बेड पद्धतीने लागवड केल्यास उत्पादनात मोठी वाढ होते हे अनेक शेतक-यांनी अनुभवले आहे. यासाठी ९० सेंमीचा माथा असलेले व ३० सेंमी उंचीचे बेड किंवा गादीवाफे तयार करावेत. बेडचा पाया १२० सेंमी आणी मधली नाली ३० सेंमी ठेवल्यास १५० सेंमी अंतरावरील ड्रिपलाईनचा वापर करणे योग्य होईल. हे अंतर जास्तीत जास्त १८० सेंमीपर्यंत ठेवता येईल. यासाठी मधली नाली ६० सेंमी ठेवावी लागेल. गादीवाफे तयार करण्यापूर्वी जमिनीत सेंद्रिय खते टाकणे आवश्यक आहे. बेड तयार करतांना सर्व सेंद्रिय खते आपोआप बेडवर येतील. बेडवर तिफणीच्या सहाय्याने दिलेली रासायनिक खतांची मात्रा पेरून द्यावी. खते पेरतांना आपोआप बेडवर ३ ते ४ इंच खोलीच्या नाल्या पडतील. दोन ओळींतील अंतर ३० ते ४५ सेंमीपेक्षा जास्त नसेल याची काळजी घ्यावी. पाडलेल्या दोन ओळींमध्ये ३० सेंमी अंतरावर लॅटरलच्या दोन्ही बाजूस बेणे लावावे. यासाठी संपूर्ण रासायनिक खताची पेरणी पूर्ण होताच लॅटरल बेडवर आंथरून घ्यावी. प्रत्येक १० फूट अंतरावर “U” क्लिपच्या सहाय्याने लॅटरल एका ओळीत राहील व ती हालणार नाही याची काळजी घ्यावी. लागवडीपूर्वी संपूर्ण बेड भिजेल या पद्धतीने भरपूर पाणी द्यावे. वाफसा होताच लागवडीस सुरूवात करावी. बेणे जास्त उथळ लावू नये. त्यामुळे फक्त वरची कायीक वाढ होते व कंद लागण्यात अडचणी निर्माण होतात. कंद किंवा बेणे लागवड केल्यानंतर सुरूवातीचे १५ ते २० दिवस दररोज थोडे थोडे पाणी द्यावे म्हणजे उगवण लागली होण्यास मदत होईल.
_लागवडीनंतर दुसरे दिवशी अट्रॅझीन किंवा आट्राटाफ २० ग्रॅम/१० लिटर पाणी घेवून संपूर्ण जमिनीवर फवारून घ्यावे. फवारतांना मागे मागे चालावे. फवारलेल्या क्षेत्रावर पाय देवू नये. एकरी कमीत कमी २०० लिटर पाणी फवारणीसाठी वापरावे. शेतात हरळी, लव्हाळा यासारखी तणे असल्यास लागवडीपासून १० ते १२ दिवसांनी ग्लायफोसेट १०० मिली/१० लिटर पाणी या प्रमाणात संपूर्ण क्षेत्रावर फवारावे. यावेळी हळदीची उगवण झालेली नसेल याची दक्षता घ्यावी_
No comments:
Post a Comment